Remembering the war in New Guinea - Interview with John Matere

Story bilong John Matere (Interview)
(Indigenous perspective)
This interview was conducted by Dr Hiromitsu Iwamoto and transcribed/translated by Pastor Jacob Aramans

Matere: Nem bilong mi John Matere. Na mi bin born long 1920. Orait mipela istap. Long 1942 wo i kamap. Siapan i kamap. Mi i bin stap. Mipela i bin kirap nogut tu long dispela samting. Mi no bin kamap yet. Bipo long mipela, balus i sut na wo sip i sut. Tasol mipela i kirap nogut long ol dispela samting. Orait ol i kisim mipela na ol i kisim sampela man bilong go wok long Kavieng. Long ples balus. Orait mipela igo wok long ples balus na planti man mipela go stap long Lamberitis nem bilong hap ples long Mayo. Orait em camp bilong Captain mi stap. Orait ol i save givim mipela dispela hap ples long Lamberitis na mipela i save go wok nambaut long Kavieng, long town. Tasol lain bilong mipela, section bilong mipela igo wok long ples balus.

Dr Iwamoto: Amaspela man igo long Kavieng?

Matere: Planti man. Mipela i stap. Taim mipela i save wok, na belo mipela i save kambek long haus long ples bilong Japan i stap na mipela i kisim kaikai na mipela igo bek. Sampela taim mipela i save go wok nambaut. Mipela i ken go long wok long sip long taim balus i kam bomim sip. Sampela bilong mipela i save go wok long sip.

Dr Iwamoto: Wanem kain wok long sip?

Matere: Mi laik rausim wara tasol ino inap. Sip i stap long Mangrove. Orait, dispela taim mipela istap wok long ples balus na wanpela bikpela pait i kamap nau long Kavieng> Mipela istap na pait i kamap orait mipela i ronowe. Mipela i ronowe na i kam olsem long rot. So ol i kam kisim bek kem mipela istap long em. Kar bilong Minsegu i kam na kisim bek mipela long rot na igo bek. Mipela i kam bek stat long wok. Mipela igo stat long wok ken.

Dr Iwamoto: Bos bilong yupela i Minsegu?

Matere: Yes. Minsegu i bosim mipela. Bos bilong mipela long dispela wok.

Dr Iwamoto: Yu remember Captain bilong Minsegu?

Matere: Nem bilong Captain? Mi lus tingting long nem bilong captain bilong mipela. Orait em Minsegu ii bosim dispela wok bilong mipel. Tasol balus isave kam bomim na mipela isave kam long rot na kar bilong Minsegu isave kam kisim bek ken mipela igo bek. Go bek long wok. Mipela istap, bikpela wo nau i kamap. Orait ol i brukim na bomim terminal. Haus bilong rice. Orait mipela i kam stap long Putput. Putput long Kaselok. Mipela putim ol rice aninit long kokonas na karamapim long sel. Mipela istap nau na wanpela Ramu, nem bilong em Beka i kirap na i tok "Brata" . Long wanem solda bilong mipela i sua pinis long karim rice. "Brata mitupela igo nau o ronowe". Orait mitupela i kam long ples.

Dr Iwamoto: Papa plis tokim mi. Hamaspela mun yupela i wok long ples balus?

Matere: Sixpela mun mipela i wok long ples balus.

Dr Iwamoto: Wanem kain wok yupela i mekim?

Matere: Mipela bilong redim hol. Dikim hol bilong ol soldia, redi long pait. Dikim hol na simenim.

Dr Iwamoto: Hamaspela hour yupela i wokim? Wanem taim yu kirap wok na pinis wok?

Matere: Long 7 o'clock mipela i save kirap long go long wok na belo mipela i kam bek, kaikai na go bek ken na 5 o'clock mipela i pinis na kam long haus.

Dr Iwamoto: Dispela wok i hatpela?

Matere: Dispela wok i hat. Hat laip.

Dr Iwamoto: Sampela man i bagarap? Long traipela hatwok?

Matere: Yes. Sampela man i bagarap long dispela hatwok.

Dr Iwamoto: Ol i dai pinis?

Matere: Ol i dai. Balus i kam bomim, sut long kateres. Sampela i dai.

Dr Iwamoto: Dai pinis long bom bilong balus? Yu no save long nem bilong dispela bos bilong dispela wok?

Matere: Yes. Mi ino save. Minsegu tasol mi save. Mi ino save husait tru i bos long Minsegu.

Dr Iwamoto: Yu lukim polis igo? Bilng yupela i wok long Kavieng tu?

Matere: Nogat polis man i wok wantaim mipela. Tasol i gat ol bos boi bilong mipela i lukautiim mipela yet. Long ples yet.

Dr Iwamoto: Bos man?

Matere: Yes. Bosman yet bilong ples yet.

Dr Iwamoto: Bosman i wanem kain wok?

Matere: Em i save lukautim mipela tasol long kamap long wok na lukautim mipela long pasin bilong wok. Sanap lukluk tasol long mipela.

Dr Iwamoto: Ol bosman i wanem kain man? Ol luluai o, vudu o, man tasol?

Matere: Nogat. Ol man tasol. Olsem mipela i go daun long Kaveing na mipela igo putim ol bosman bilong mipela. Japan yet i putim yu bos long dispela trup na yu bos long dispela trup. Em olsem.

Dr Iwamoto: Ol i kisim uniform bilong Japanese?

Matere: Ol ino kisim uniform.

Dr Iwamoto: Ol i olsem wokman?

Matere: Yes. Olsem wokman. Na mipela i wok nating. Ino gat pei. Hat laip asol ino gat pei.

Dr Iwamoto: Em tasol?

Matere: Em tasol.

Dr Iwamoto: Gutpela. Gutpela stori. Thank yu tru, papa. Mi hamamas.

---- THE END ----



This page was last updated on 1 June 2004.
Visit the Australia-Japan Research Project XXXAbout the project and using the website Print version of this page Visit Art Direction Visit the Toyota Foundation Academic entry guided tour Schools entry guided tour General entry guided tour Contact the project Visit related sites Study original historical documents Refer to academic articles on key topics Read interviews with those who were there Read papers presented at our international symposium See maps of the region and campaigns Meet individuals and hear their stories Find answers to common questions about the war in New Guinea Learn about the major campaigns in the war Browse photographs and artworks Explore key aspects of the war through contributed theme pages